Pleśniawka, nazywana też białym grzybem lub saprolegniozą, jest jedną z najczęstszych chorób, która może dotknąć ryby w akwarium. Choroba ta występuje głównie u ryb odmiany weloniastej o długich płetwach, ale może występować u różnych gatunków. Ryby chorują na pleśniawkę najczęściej w akwariach słodkowodnych i większych hodowlach ryb akwariowych. Poznaj bliżej objawy, przyczyny i leczenie pleśniawki u ryb.
Choroby ryb akwariowych - pleśniawka i jej charakterystyka
Protisty grzybopodobne, które wywołują pleśniawkę, są wodnymi formami soprotrofów (organizmów cudzożywnych). Oznacza to, że żerują na martwych szczątkach organicznych, takich jak: odpady przemiany materii, resztki pożywienia zalegające na dnie zbiornika czy martwe ryby.
Ich sposób odżywiania polega na wydzielaniu enzymów trawiennych, które rozkładają tkanki i komórki żywiciela. Same natomiast wchłaniają białka i węglowodany będące produktem tego rozkładu.
Dlatego też, gdy pleśniawka zostaje zdiagnozowana w zaawansowanym stadium, może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia ryb i prowadzić do ich śmierci.
Okoliczności sprzyjające rozwojowi pleśniawki
Pleśniawka atakuje głównie ryby osłabione, które mają uszkodzoną tkankę skórną na skutek urazów, otarć lub wcześniejszych infekcji pasożytniczych czy bakteryjnych. Najczęściej ryby ulegają atakowi pleśniawki po intensywnych walkach godowych, podczas których dochodzi do uszkodzenia ciała.
Warto zaznaczyć, że zdrowe ryby zwykle nie padają ofiarą tej choroby. Istnieje wiele czynników sprzyjających rozwojowi pleśniawki, takich jak niska temperatura wody, złej jakości woda, urazy, skaleczenia, choroba spowodowana przez pasożyty, zakażenia bakteryjne oraz ogólne osłabienie organizmu ryb.
Gdzie rozwija się pleśniawka?
Pleśniawka rozwija i nasila się przede wszystkim na uszkodzonych tkankach ryb, takich jak skrzela, gałki oczne i płetwy (szczególnie ich krawędzie). Warunki sprzyjające rozwojowi pleśniawki obejmują niską temperaturę oraz złej jakości wodę.
To schorzenie może wystąpić zarówno u ryb w stawach, jak i w akwariach. Na szczęście, pleśniawka jest stosunkowo łatwa do rozpoznania we wczesnym stadium jej rozwoju.
Pleśniawka ikry ryb akwariowych
Do pleśniawki ikry dochodzi, gdy jest ona niezapłodniona lub martwa. Choroba ta rozwija się, gdy ikra jest zamulona lub odcięta od dostępu do tlenu. Jeśli grzyb rozwinie się na martwych jajeczkach ikry, może również zaatakować zapłodnione i żywe ziarenka.
Warunki, które sprzyjają rozwojowi pleśniawki na ikrze, obejmują świeżą i nieodstałą wodę oraz zbyt duża ilość rozkładających się substancji organicznych. Niekiedy hodowcy zaniedbują rozwijającą się pleśniawkę na ikrze, ponieważ uważają, że te jajka i tak nie byłyby przydatne.
To jednak poważny błąd, ponieważ po wytworzeniu zwartej kolonii grzyby mogą przejść w bardziej zjadliwą formę, co zwiększa ryzyko zakażenia ryb, które w innym przypadku mogłyby poradzić sobie z infekcją pasożytniczą.
Jak wygląda i zachowują się chore ryby?
Jeśli grzyb zaatakuje ciało ryby to jest on zauważalny w postaci cienkich, nitkowatych, brunatnobiałych lub szarawych strzępków. Jeśli ryby zostaną wyjęte z wody, można dostrzec obślizgłą masę grzyba Saprolegnia lub krótkie strzępki grzyba Achlya, które podobne są do filcu.
Ryby chore na pleśniawkę wykazują objawy ospałości, małej aktywności i często pocierają się o różne przedmioty. Możliwe jest także sklejenie płetw.
W przypadku zakażenia skrzeli ryba może umrzeć na skutek uduszenia. Chorująca ryba może pływać blisko dna lub przy powierzchni wody. Ponadto można zauważyć zmętnienie i wytrzeszcz oczu.
Czy pleśniawka u ryb jest zaraźliwa?
Pleśniawka, jako choroba grzybicza, sama w sobie nie jest zaraźliwa, jednak jej obecność w wodzie może stwarzać zagrożenie dla ryb. Ryby zdrowe i pozbawione uszkodzeń nie są zazwyczaj podatne na pleśniawkę.
W środowiskach o gęstej populacji ryb istnieje większa szansa na kontakt i wzajemne ocieranie się ryb, co może zwiększać ryzyko zarażenia się pleśniawką.
Leczenie hodowli i ryb akwariowych
Jeśli ryby zostaną zainfekowane pleśniawką, ważne jest, aby natychmiast podjąć odpowiednie działania. Chore osobniki należy umieścić na wilgotną ścierkę, a zakażone miejsca przetrzeć roztworem nadmanganianu (VII) potasu lub jodyny.
Kąpiele lecznicze mogą również być skuteczną metodą leczenia. Warto także podmienić połowę wody w zakażonym zbiorniku, zwiększyć temperaturę do wymaganego poziomu oraz w miarę tolerancji gatunków zamieszkujących akwarium, zwiększyć tempo napowietrzania.
Kąpiele lecznicze
Można podjąć leczenie pleśniawki poprzez specjalną kąpiel leczniczą, do której dodaje się odpowiedni środek przeciwgrzybiczy. Ryby są zanurzane w takiej kąpieli przez określony czas, zgodnie z zaleceniami producenta leku.
Kąpiele lecznicze powinny być przeprowadzane w osobnym zbiorniku wodnym, aby uniknąć rozprzestrzeniania się choroby. Dzięki temu możliwe jest skoncentrowane działanie leku na chorych osobnikach i minimalizacja ryzyka zakażenia innych ryb w akwarium.
Do kąpieli leczniczej przyda się:
- Sól kuchenna – roztwór 20 mg na 1 litr wody, stosowany w kąpieli od 15 do 40 minut w zależności od wytrzymałości ryby. Kąpiel można powtarzać do momentu ustąpienia objawów. Kąpiele solne są naturalnym sposobem zwalczania pleśniawki. Można przygotować także roztwór soli niejodowanej (zalecane stężenie: 1g soli/1 litr wody). Sól ma działanie odkażające i antyseptyczne, co pomaga w zwalczaniu pleśniawki.
- Siarczan miedzi – roztwór 1 g na 10 litr wody, podczas kąpieli przez 10-30 minut, stosowanej 2-3 razy w tygodniu, aż do zniknięcia pleśni.
- Nadmanganian potasu – roztwór 0.5 g na 10 litrów wody. Kąpiel powinna trwać około 10 min, można ją powtarzać 2-3 razy w tygodniu, do ustąpienia objawów.
Dodatkowo, w celu skuteczniejszego leczenia pleśniawki, umieszczamy ryby w zbiorniku leczniczym i stopniowo podnosimy temperaturę wody przez 2 dni do optymalnego poziomu dla danego gatunku. Woda w zbiorniku musi być także dobrze natleniana, aby ryby mogły prawidłowo funkcjonować podczas leczenia.
Jeśli pleśniawka dotknęła wartościowe ryby, można także zastosować pędzlowanie dotkniętych obszarów bardziej stężonym roztworem kłębków grzyba. Jednak należy unikać zetknięcia ze skórą ryby.
Jak zapobiegać pleśniawce u ryb akwariowych?
Najważniejsze jest utrzymanie właściwych parametrów wody, zwłaszcza temperatury i pH. Konieczne jest także zapobieganie uszkodzeniom mechanicznym na ciele ryby.
Najskuteczniejszym sposobem na uodpornienie ryb i zminimalizowanie ryzyka wystąpienia pleśniawki jest odpowiednia dieta i dbanie o warunki środowiskowe.
Jeśli ryby są zdrowe, dobrze odżywione i mieszkają w odpowiednich warunkach, mogą przetrwać obecności grzyba pleśniawki w środowisku, bez zachorowania. Regularne usuwanie z akwarium pozostałości po jedzeniu, kału, martwych ryb i roślin może pomóc w zapobieganiu inwazji grzybów z rodzajów Saprolegnia i Achlya.
Podsumowanie
Temat pleśniawki jest bardzo szeroki, jednak szybka reakcja jest kluczowa. Ryby, u których doszło do zaawansowanego stadium choroby należy wyeliminować z hodowli. Dlatego obserwuj zachowanie ryb oraz dbaj o optymalne parametry wody – odpowiednio wysoką temperaturę, natlenienie i czystość akwarium.